W rodzinach z problemem alkoholowym, członkowie rodziny często przyjmują nieświadomie role, które zmieniają odbiór skutków zachowań osoby uzależnionej i sprawiają, że rodzina może zachować pozory normalności.
W poprzednim wpisie pt. “Dziecko w rodzinie z problemem alkoholowym” wspominaliśmy o postawie obronnej, która charakteryzuje się wycofaniem i niepodejmowaniem ryzyka zmiany. Role natomiast służą jako system ochronny, które dają członkom rodziny poczucie bezpieczeństwa i odciągają uwagę obserwatorów.
Jakie role odgrywają dzieci?
Dzieci w rodzinie z problemem alkoholowym odgrywają 4 podstawowe role:
1. Kozła ofiarnego
2. Maskotki
3. Bohatera
4. Dziecka niewidzialnego
1. Kozioł ofiarny – to rola, jaką przyjmuje dziecko, kiedy chcąc odwrócić uwagę od faktycznych problemów i staje się źródłem frustracji rodziców. Często przejawia się to w częstych ucieczkach z domu, bójkach, kłótni z kolegami. Takiemu dziecko trudno jest funkcjonować w społeczeństwie, zawsze jest tym najbardziej przeszkadzającym i spotyka się z ciągłą dezaprobatą.
2. Maskotka – wchodząc w tę rolę, dziecko stara się odwrócić uwagę od rodzinnego problemu poprzez skupianie uwagi na sobie. Takie zachowanie przyjmuje formę przymilania się do rodziców, usilnej próby rozśmieszenia czy błaznowania. Próbuje ulżyć rodzinie w trudnej sytuacji, często ją rozweselając. W towarzystwie dziecko o cechach maskotki jest duszą towarzystwa, rzadko jednak traktowane jest poważnie.
3. Bohater – taką rolę zwykle przybiera najstarsze dziecko, które poczuwa się do odpowiedzialności i chce przejąć obowiązki rodziców wobec młodszego rodzeństwa. Stara się zrobić wszystko, aby naprawić istniejącą sytuację, zajmuje się domem i przybiera postać “idealnego dziecka”. Jest perfekcyjny w tym, co robi, jednak żyje w stanie chronicznego napięcia i z trudem przewiduje sytuacje.
4. Dziecko niewidzialne – to rola dzieci, które nigdy nie sprawiają kłopotów. Są ciche, odizolowane, żyją we własnym świecie i poczuciu samotności. Na zewnątrz jest nieśmiałe i pełne rezerwy wobec ludzi. Nie potrafi pracować w grupie, często się wycofuje.
Role odgrywane przez dzieci często są nieświadomie wzmacniane przez rodziców. Pozwalają one przetrwać, ponosząc jak najmniejsze straty. Jest to jednak maskowanie problemu. Rodzice powinni zdać sobie sprawę, jak wielki wpływ ich wzajemne relacja mają na dziecko. Najlepszym rozwiązaniem jest rozmawiać o swoich uczuciach, aby wiedzieć co ich pociecha myśli, czuje, czego potrzebuje i chce, by potem skutecznie te potrzeby zaspokajać.